Waarheid, Tijd en Vertrouwen
Waarheid en tijd hebben een lastige verstandhouding. Soms veranderen waarheden door de tijd, maar dat is alleen als je de waarheid onafhankelijk van tijd had gedefiniëerd. Niets wat in de tijd staat, is daar werkelijk onafhankelijk van. Er kan op zichzelf een eeuwigheid in besloten liggen in die waarheid, maar dan alleen als je de tijd in die waarheid meebepaalt want onze eigen horizon is door de ruimte en de tijd begrensd.
Dit klinkt nu veel vager dan ik het bedoel. “We gaan allemaal dood”, dat is niet waar als je bedoelt “We gaan allemaal dood binnen een week” maar wel waar als je bedoelt: “We gaan allemaal dood binnen nu en 120 jaar”. “De poes zit op tafel op tijdstip x”. Dat kan waar zijn of niet waar. Ik heb niet eens een poes dus het is helemaal niet waar. Behalve als ik het over de poes van de buren had. Het kan ook waar of niet waar zijn al naar gelang de ruimte. Wel op de keukentafel maar niet op de salontafel.
Waarheden
Door de tijd en ruimte veranderen onderliggende feiten die samen de waarheid uitmaken. Dan is op zichzelf het concept waarheid (wat het begrip waarheid betekent) niet veranderd, maar de relevante tijd en of relevante ruimte is veranderd en met de tijd is zijn onderlinge feiten mee gaan veranderen. Zo werd 2000 jaar geleden homofilie nog als sodomie ervaren en is dat nu normaal. Zo was polio vroeger veel voorkomend en nu niet. Van alles verandert er door tijd. Ook ruimte is bepalend voor waarheden. Je moet rechts rijden, behalve in Engeland, waar je links moet rijden.
Daardoor is waarheid veel minder zwart/wit dan mensen het graag voor alle duidelijkheid willen hebben, wanneer ze een grens moeten trekken. Het hangt mar van de tijd en ruimte af. Hier en nu? Toch is waarheid veel eenduidiger dan relativisten willen aannemen. “Dé waarheid bestaat niet” hoor je relativisten dan zeggen, maar dat is de grootst mogelijke kletskoek, die je je niet mag laten aanleunen. Zo wordt er naar de ruimte gezocht om je knollen voor citroenen te verkopen. Als iedereen dat doet, weten we ook niet meer wie we lief hebben en wat er in onze boterhammen zit.
Waarheid is wat je beoogt te spreken. Het is wat je moeder wil horen, als ze je vraag of je een koekje uit de trommel hebt gepikt! Dat was 1000 jaar terug ook al zo. Dat is dan ook helemaal niet onduidelijk. Hoewel waarheid met de tijd kan veranderen, is daarmee nog lang niet alles waar. Van een mug valt geen olifant te maken en andersom ook niet. Veranderende tijd maakt het daarom soms noodzakelijk grenzen bij te stellen, al naar gelang de meerderheid van de mensen het anders is gaan zien. Het maakt ook duidelijk, dat er soms enige mondelinge of misschien zelfs fysieke strijd moet worden gevoerd om oude of juist nieuwe waarheden te behouden.
Voorkeuren en waarheden
Daarmee is nog niet alles gezegd, over veranderende waarheden. Dat iemand zijn smaak kan veranderen met de tijd, is een gegeven. Vrouwen die zwanger worden lusten ineens augurken. Kinderen hebben nog niet die eiwitten waarmee ze spinazie kunnen lusten. Daarmee is het concept waarheid niet veranderd. Daarmee is een voorkeur met de tijd veranderd. Als mens leer je jezelf al naar gelang de tijd beter kennen. Zo leer je beter weten wie je aardig vindt en wie niet. Ook dan verandert waarheid niet. Ook als je dement wordt en je naasten vergeet, is de tijd veranderd, zijn waarheden anders geworden maar is wat waarheid is, nog steeds het zelfde.
Als je wil bepalen waar voorkeuren liggen, of wil bepalen wat het beste is om te doen, is dat soms interdependent, afhankelijk van wat anderen vinden. Dat is erg belangrijk voor het inzicht, dat je soms echt niet kan weten of zelfs moet weten wat het beste is om te doen, om dat beste ook daadwerkelijk te kunnen bereiken. Helemaal omdat het alles bij elkaar, niet altijd van tevoren te bepalen is wat je moet doen. Soms heb je er langer voor nodig om je voorkeur te bepalen. Soms ben je zelf zo veel veranderd dat je voorkeuren zijn gaan schuiven. De tijd is daarmee veranderd. Wat waar is, is anders. Maar wat het betekent om de waarheid te zeggen, is daarmee niet veranderd.
Daarbij heb je soms méér nodig dan het kennen van de waarheid alleen. Om te weten wat het beste is om te doen, kom je een eind met waarheid maar niet met waarheid alleen. Je moet weten hoe de tijd eruit ziet. Je hebt er vertrouwen bij nodig. Dat hangt direct samen met liefde, waar je op hoopt en wie je gelooft, en wie op jou hoopt en in je gelooft en wie niet. De waarheid is dus, dat je het niet alléén met waarheid af kan. Maar dat je het ook niet helemaal zonder waarheid af kan. Waarheid is waarheid met een beetje liefde. En die liefde dat is wat het je mogelijk maakt om vanuit waarheid een richting te kiezen.
De BV Flapsie
Om een voorbeeld te geven: paniekhandelen is vanuit een bepaalde angst ingegeven. Dat wordt dan waar, als een selffulfilling prophecy. Als iedereen zijn aandelen in Flapsie verkoopt, dan stort de aandelenkoers van Flapsie ook in. Dan heb je waarheid. Dat is alleen een hele vervelende waarheid, waar misschien niemand op zat te wachten. Daarmee hebben media maar ook kerken en politici en andere beïnvloeders een macht om een voortrekkerskeuze te maken. Het kan namelijk ook omgekeerd werken. Je moet dan houden van Flapsie, geven om Flapsie, geloven in Flapsie en Flapsie vertrouwen, om zeker te zijn dat je het niet binnen de kortste keren zonder Flapsie kan stellen.
Hier komt ook waarheid weer om de hoek kijken. Want moeten we Flapsie nu vertrouwen en geloven of juist niet? Dit is allemaal niet ongeacht wat Flapsie is. Als Flapsie een ponzie scheme is dat draait op het oplichten van oude vrouwtjes, kun je daar ook wel in geloven, maar dat is maatschappelijk onwenselijk en misschien zou je ook niet de ruimte moeten hebben om daarin te investeren. Als Flapsie een bedrijf is dat zonnepanelen verkoopt en daar een goede reputatie in heeft opgebouwd, dan wil je daar juist wel in vertrouwen. Als er iemand voor je neus staat met een smoezelige baard en een rommelig pak, met een slordig accent, een gehaaste en opdringerige houding en een snottebel uit zijn neus en hij wil je een auto verkopen, dan vertrouw je hem minder dan als hij zich netjes heeft geschoren en gewassen en zijn neus heeft gesnoten en keurig en duidelijk spreekt. Dat is bijna volledig voorbij waarheid, want qua waarheid maakt het voor wat er onder de motorkap niet uit of iemand zich geschoren heeft.
Toch zit er een waarheid in, omdat iemand die zich zorgzaam opstelt voor zichzelf zich ook zorgzaam opstelt voor zijn handel. Het is meer suggestief en vermoeden dan dat het nog om waarheid gaat. Dat is erg belangrijk in sales, de eerste indruk. Toch is het niet het enige, want als je troep verkoopt, komt je klant niet terug. Onze liefde voor Flapsie is dus afhankelijk van de waarheid over Flapsie. Liefde is liefde, met een beetje waarheid.
Vertrouwen tussen waarheid en tijd
Is de BV Flapsie nou te vertrouwen of niet? Die waarheid kan dus verschillen per tijd. Deze week minder. Vorige maand nog wel. Tien jaar geleden nog heel erg. Volgend jaar? Wie het weet mag het zeggen.
Hoe kom je aan vertrouwen in Flapsie? Voor vertrouwen heb je goede ervaringen nodig en stabiliteit. Dat kan alleen in een omgeving, waar rust is, alles hetzelfde gaat, niet voortdurend machtspelletjes zich afspelen, mensen worden geïntimideerd en waarin mensen niet voortdurend letterlijk of figuurlijk het mes op de keel wordt gezet. Als sales zich voltrekt in call-centers, waar continu op cijfers wordt gestuurd; dan zie je dat het personeel figuurlijk het mes steeds op de keel wordt gezet. In een dergelijke omgeving gaan mensen de ruimte zoeken, om de resultaten op de makkelijkst mogelijke manier te bereiken: door liegen of fraude.
Zo wordt het vertrouwen in een bedrijf direct vanuit de teamleiding op de werkvloer beïnvloed. Geven zij om vertrouwen in het personeel of kiezen zij voor de angstcultuur ? Het kan per afdeling verschillen. Voor topmanagers is het makkelijk te herkennen. Ga er gewoon tussen zitten of praat eens met een stagiair en je weet al vrij gauw genoeg. Het komt te voet en gaat te paard. Als het vertrouwen eenmaal weg is, moet je het weer langzaam opbouwen.
Voor landen geldt het net zo. Zijn oude waarheden allemaal op de helling gegaan? Is er niets meer zeker? Waar zit het vertrouwen in? Daar gaat het om de vraag, waar nog liefde in zit. Op het moment dat mensen het mes op de keel wordt gezet en zij allemaal kort ww krijgen, dan op basis van eigen spaargeld moeten interen tot zij bijstand kunnen aanvragen, maar ook als andere regels van het spel veranderen, is er minder vertrouwen van de mensen in het land, maar ook in hun eigen huishoudboekje. Het kan nodig zijn om te vinden waar gemeenschappelijke waarden zitten; maar het kan ook niet te lang duren, omdat vertrouwen te voet komt en te paard vertrekt.
Vertrouwen is een keuze
Vaak wordt waarheid geässocieerd met angst. Dat is je reinste onzin. De waarheid is juist dat onder een angstregime weinig meer naar behoren functioneert. Als je zeker wil weten dat het misgaat, moet je alles en iedereen voortdurend blijven controleren. Mensen hebben vertrouwen nodig zodat ze de tijd en ruimte hebben om het goed te doen, hun eigen fouten te herstellen en ervan te leren. Je kan dat al herkennen van als je gaat kijken naar iemand die iets inschenkt. Hoe dichter je hoofd het glas nadert, hoe groter de kans dat er wordt gemorst.
Helemaal geen controle is ook niet goed. Als iemand veel aan zijn hoofd heeft, moet je hem vaker aan dingen herinneren om er zeker van te zijn dat alles goed gaat. In een tijd van stress en crisis raken mensen overbelast. Dan moet je ze een zetje in de goede richting geven. Als afdelingen dan aan hun lot overgelaten worden, leidt het tot ineffectiviteit omdat mensen niet weten of wat ze doen nog wel goed is. Dan zijn ze angstig en spelen ze op zeker: doen wat de rest doet, alleen het hoogstnodige.
De waarheid kan soms een keuze zijn. Je kan dan kiezen wat je waar wil maken. Daarvoor is vertrouwen hard nodig is en moet zitten in dat wat belangrijk is, goed gaat, waar positieve ervaringen mee waren, waar je een goed gevoel bij kreeg en waar waardering voor is. Om iets te kunnen vertrouwen, heb je die waarheid juist hard nodig. Maar niet alleen waarheid. Je hebt er een beetje liefde bij nodig.
Soms moet je erop vertrouwen dat het goed komt, opdat het goed komt. Als je ergens op hoopt en je wil iets bereiken, dan kun je volledig doorvlooien of iemand je aanstaat. Je kan een hele doopceel lichten van je nieuwe personeelsleden. Maar dan weet je nog niks. Beter is het om vanuit een bepaalde kennis en bestaande voorkeuren te kiezen voor diegene die je voorkeur heeft. Neem de rust, geef het de tijd die het nodig heeft en spring eens in het diepe en vertrouw een ander. Dan worden waarheden vanzelf leuker.
—-
*ik heb hier een foutje in staan. Ik spreek over waarheden maar dat heeft imo geen meervoud. Het gaat niet om waarheid dat verandert maar om tijd en ruimte dat verandert. Het is niet Waarheid dat verandert waardoor er meer Waarheden zouden zijn. Het is tijd die verandert waardoor de Waarheid is…. dat iets anders het geval is dan voorheen op een andere plek of dat er nieuwe informatie is op basis waarvan iets wat het geval leek toch niet het geval blijkt…
Dat er een keuze is, waarin de een een andere weg in slaat dan een ander, dat maakt niet dat het allebei een Ware weg is. Een ander kan zich vergissen in die weg. Beiden kunnen zich vergissen in de weg. En er kunnen meer wegen zijn dan dat een of beiden denken. Of naar dezelfde bestemming leiden. Of niet. De informatiepositie kan worden uitgebreid of de misinformatie weggehaald. Of er een juiste weg is… de tijd zal het leren. Dat is dus, omdat het voor mensen tenminste, niet mogelijk is om alle beschikbare informatie compleet te hebben op eender welk tijdstip.